top of page

KUR'AN-I KERİM

Kur'an-ı Kerim, en son ve en büyük peygamber Hz. Muhammed (s.a.s.)'e Allah tarafından gönderilen en büyük kutsal kitapdır. 

Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.s.), kendisine peygamberlik görevi verilmeden önce bir süre Mekke yakınındaki Hira dağında bir maÄŸaraya çekilir, Allah'ın büyüklüÄŸünü düÅŸünmekle meÅŸgul olurdu.

610 yılının Ramazan ayında bir Pazartesi gecesi yine Hira'daki maÄŸaraya çekilmiÅŸ, gönlü ve bütün varlığı ile Allah'a yönelmiÅŸti. İşte bu sırada meleklerin en büyüÄŸü olan Cebrâil (a.s.), Allah'ın emriyle peygamberimize gelerek "Oku!" dedi ve bu emri üç defa tekrarladı. Sevgili Peygamberimiz, "Ne okuyayım?" deyince Cebrâil (a.s.), Kur'an-ı Kerim'den beÅŸ âyeti tebliÄŸ etti. Böylece ilk vahiy geldi ve Kur'an-ı Kerim nâzil olmaya baÅŸladı. 

Kur'an-ı Kerim, Peygamber Efendimize Cebrail adlı melek aracılığı ile indirilmiÅŸtir. İlk vahiy geldiÄŸi zaman Peygamberimiz (s.a.s.) 40 yaşında idi.

Kur'an-ı Kerim, peygamberimize vahiy yoluyla gelmiÅŸtir. Vahiy: Allah tarafından doÄŸrudan doÄŸruya veya elçi vasıtasıyla Peygamberlere bildirilen ve kesinlik ifade eden bilgidir. Vahyin çeÅŸitleri vardır. Allah bu vahiy yollarından biri ile sözünü peygamberlerine duyurmuÅŸtur.

Bu yollardan biri de Yüce Allah'ın, sözünü bir melek aracılığı ile peygamberlerine duyurmasıdır.

Allah'ın sözünü peygambere bildiren melek; bazen kendi suretinde gelirdi. Bazen de bir insan ÅŸeklinde gelir, orada bulunanlar kendisini görür, sesini iÅŸitirlerdi. Bazı zamanlarda da melek vahyi peygambere bildirir, fakat kendisi görünmezdi.

Kur'an'ın inmeye baÅŸlamasıyla Hz. Muhammed (s.a.s.)'in Peygamberlik görevi baÅŸlamış oldu. Kur'an-ı Kerim, bazen ayet-ayet, bazen de sûreler hâlinde parça-parça inerek 23 senede tamamlandı.

"İşte bu Kur'an muazzam bir kitabdır. Onu biz indirdik. Çok mübarektir. (Fayda ve bereketi çoktur). Artık buna uyun, emirlerine baÄŸlanın ve Allah'tan korkun. Tâ ki merhamet olunasınız." (En'âm, 6/155)

Kur'an-ı Kerim Peygamberimize indiÄŸi gibi hiç bir deÄŸiÅŸikliÄŸe uÄŸramadan bize kadar gelmiÅŸtir. Kıyamete kadar da bozulmadan devam edecektir.

Öteki kutsal kitaplardan bazıları tamamen kaybolmuÅŸ, bazıları da birçok deÄŸiÅŸikliklere uÄŸrayarak bozulmuÅŸ ve hiçbiri Allah'tan gönderildiÄŸi gibi muhafaza edilememiÅŸ, insanlar tarafından deÄŸiÅŸtirilmiÅŸtir.

Kur'an-ı Kerim'i koruyacağını Yüce Allah, ÅŸu ayetle teminat altına almıştır: "Kur’anı biz indirdik, elbette yine onu biz koruyacağız." (Hicr 9)

Gerçekten de Allah, kutsal kitabımız Kur'an-ı Kerim'i günümüze kadar korudu, kıyamete kadar da koruyacaktır.

"O Kur'an, insanları Hakk'a ulaÅŸtırır; helâl ile haramda ve din hükümlerinde hakkı bâtıldan ayırır..." (Bakara, 2/185)

Kur'an-ı Kerim toplu olarak deÄŸil, zaman ve olaylara göre ayetler ve sûreler halinde parça parça inmiÅŸtir. Bu durum, onun kolayca ezberlenmesini ve anlaşılmasını saÄŸlamıştır.

Kur'an-ı Kerim son ilahi kitaptır. Ondan sonra baÅŸka kitap gelmeyecektir. Kur'an'ın hükümleri kıyamete kadar geçerli olacak, deÄŸiÅŸmiyecektir. Önceki kitaplar ise belirli bir zaman için gönderilmiÅŸti.

Kur'an-ı Kerim, bütün insanlığa gönderilen bir kitaptır. Her asrın ihtiyaçlarını karşılayacak hakikat ve hikmetlerle doludur.

Kur'an-ı Kerim, bütün ilahi kitapların hükümlerini nesh etmiÅŸ, yani yürürlükten kaldırmış ve bu hükümleri kendisinde toplamıştır.

Kuran-ı Kerim; ayetleri Allah tarafından Cebrail adındaki melek aracılığıyla İslam peygamberi Muhammed'e vahiyler halinde indirilen Müslümanlar'ın kutsal kitabıdır. 

Kur'ân-ı Kerim'in mânâ, iÅŸaret veya hüküm ifade eden, kısa veya uzun cümlelerinden her birine "âyet" denir. Kur'an'ın, birbirinden besmele ile ayrılan her bir bölümüne ise sure denir. 

Kurân'ın kaç ayet olduÄŸu hususunda İslâm bilginleri arasında görüÅŸ ayrılığı olsa da genel olarak Kuran-ı Kerim'in  114 sure, 6666 ayet, 30 cüz'den oluÅŸtuÄŸu kabul edilir. 

İLK AYET OLARAK İNDİRİLEN

“OKU “ EMRİNİN ANLAMI

VE

VAHİY’İN İNİŞ ÅžEKLİ

Allah’ın biz kullarına verdiÄŸi ilk emri, “Yaratan Rabb’inin Adıyla Oku.” (Alak Suresi, 1)

Anlamı ise; Allah, ilmiyle yarattığı kainat içindeki kullarının dünya alem denilen mekanda, doÄŸru yaÅŸamalarını saÄŸlamak için, her ÅŸeyi evvelde takdir edip hüküm altına almış. Bu hüküm gereÄŸince kainatın temel yasasının yazılı olduÄŸu yüce kitabımız Kur-anı Kerimde bizleri uyarıp, dikkatimizi üzerine çekmek istemiÅŸ. Bu yüzden de biz kullarına verdiÄŸi (vahyettiÄŸi) ilk emri, “Yaratan Rabb’inin Adıyla Oku” ! olmuÅŸtur.

A – KUR’AN NE DEMEKTİR?

 

Kur’an vahiy yolu ile Cebrail (AS) aracılığı ile Cenab-ı Allah’tan son peygamber Muhammet (AS)a indirilen kitaptır.

 

114 sûre, 30 cüz ve 6666 ayetten oluÅŸur.

Kutsal kitapların sonuncusudur.

Müslümanların kutsal kitabıdır.

Dili Arapça’dır. (Rad:37 + Yusuf:2)

Allah kelamıdır.

Kur’an, “OKUMAK” demektir.

B – KUR’AN’IN ADLARI:

 

Kur’an’ın adları ÅŸunlardır:

 

1 – Kur’an-ı Kerim

 

2 – Mushaf,

 

3 – Furkan,

 

4 – Zikir,

 

5 – Hüdâ,

 

6 – Nûr,

 

7 – Hakim,

 

8 – Kadim.

C – KUR’AN NASIL BİR KİTAPTIR?

 

Kur’an bize Cenab-ı Allah’tan bir mektuptur, mesajdır. İnsanlara mutluluk yolunu gösteren yüce Allah’ın talimatıdır. Kur’an hayatımızın, yapacaklarımızın ve yapmayacaklarımızın plânı ve projesidir.

Kur’an kendisiyle yaÅŸamayı emreder:

– “Ey iman edenler! Allah’a ve peygamberine, peygamberine indirdiÄŸi kitaba imanda sebat ediniz…” (Nisa:136)

 

*                      *                      *

 

 

Kur’an Allah’a karşı gelmekten sakınmayı emreder:

– “Sizden saÄŸlam bir söz almış, Tur dağının altında size verdiÄŸimizi kuvvetle tutun, onda bulunanları daima hatırlayın, umulur ki, korunursunuz.” (Bakara:63)

 

Kur’an hak ile batılı ayırt eder:

– “Kur’an hak ile batılı ayıran bir sözdür…” (Tarık:14)

 

*                      *                      *

 

Kur’an meydan okur:

– “EÄŸer kulumuza indirdiÄŸimizden herhangi bir ÅŸüpheye düÅŸüyorsanız haydi onun benzeri bir sûre getirin. EÄŸer iddianızda doÄŸru iseniz Allah’tan gayri yardımcılarınızı da çağırın.” (Bakara:23)

 

*                      *                      *

 

Kur’an kendisine sarılmayı emreder:

– “Kitaba sımsıkı sarılıp namazı dosdoÄŸru kılanlar var ya, iÅŸte biz böyle iyiliÄŸe çalışanların ecrini zayi etmeyiz.         (A’raÅŸ:170)

 

*Kur’an hidayet rehberidir rahmettir ve ÅŸifadır:

– “O, herkes için, sizden doÄŸru yolda gitmek isteyenler için bir öÄŸüttür.” (Tekvir:27 -28)

– “Bu Kur’an iman edenler için bir rahmet ve hidayettir.” (Yusuf: 111)

​

İncil

Allah tarafından Hz. İsa'ya gönderilen; Tevrat'ın aslını doÄŸrulayan Kur'an-ı Kerîm tarafından tasdik edilen ve bir anlamı da "yol gösterici, aydınlatıcı" olan (el-Maide, 5/46-48), dört büyük kitaptan birisi. Yunanca "Evangelion"; iyi haber, müjde demektir. 

Allah tarafından Hz. İsa'ya gönderilen; Tevrat'ın aslını doÄŸrulayan Kur'an-ı Kerim tarafından tasdik edilen ve bir anlamı da "yol gösterici, aydınlatıcı" olan (el-Maide, 5/46-48), dört büyük kitaptan birisi. Yunanca "Evangelion"; iyi haber, müjde demektir. Esas itibariyle Hz. İsa'nın hayatını, mucize ve faaliyetlerini, söylediÄŸi hikmetli sözleri, tebliÄŸ etmiÅŸ olduÄŸu ÅŸeriat hakkındaki peygamberane hakikatları anlatmak için kullanılmıştır. Bu kelime ile ilk hristiyanlar; İsa'nın insanlara bildirisini, onları kötülük ve günahtan kurtarmaÄŸa ve selamete götürmeÄŸe geldiÄŸine dair vaadini anlatmış ve adlandırmışlardı. Hz. İsa da onu; "Tanrı'nın Krallığı'nın müjdesini (iyi haberini) duyurma" olarak tanımlar (Kitab-ı Mukaddes, Matta, I, 1, 14; S.C.F.Brandon, A Dictionary of Comparative Religion, London, 1970, s. 310; Anne Merie Sechimmel, Dinler Tarihine GiriÅŸ Ankara 1955, s. 210). 

Her ne kadar Kur'an-ı Kerim, Hz. İsa'ya gönderilen İncil'i tasdik ederse de, bugünkü İncillerin Hz. İsa'ya gönderilen İncil'in tahrif edilmiÅŸ ÅŸekilleri olduÄŸuna ayetlerde ÅŸöyle iÅŸaret edilir: 

"İncil sahipleri Allah'ın onda indirdiÄŸi ile hükmetsinler. Allah'ın indirdiÄŸi ile hükmetmeyenler, iÅŸte onlar fasık olanlardır" (el-Maide, 5/47). 

"Ey Kitab ehli! Tevrat'ı, İncil'i ve Rabb'inizden size indirileni gereÄŸi gibi uygulamadıkça bir temeliniz olmaz" de (El-Maide, 5/68). 

"Onların izleri üzerinden peygamberlerimizi ardarda gönderdik; Meryem oÄŸlu İsa'yı da ardlarından gönderdik ve ona İncil'i verdik; ona uyanların gönüllerine ÅŸefkat ve merhamet duyguları koyduk; üzerlerine bizim gerekli kılmadığımız fakat kendilerinin güya Allah'ın rızasını kazanmak için ortaya attıkları ruhbaniyete bile gereÄŸi gibi riayet etmediler; içlerinde inanmış olan kimselere ecirlerini verdik; ama çoÄŸu yoldan çıkmışlardır" (el-Hadid, 57/27). 

GeçmiÅŸ peygamberlerde olduÄŸu gibi, Hz. İsa'nın saÄŸlığında da İncil, yazılı kitap haline getirilmemiÅŸtir. Çünkü İsa (a.s)'ın tebliÄŸ süresinin kısa oluÅŸu ve yaÅŸadığı devrin ÅŸartları buna elvermiyordu. En erken yazıları İncil, İsa'dan sonra 70'li yıllarda kaleme alınmıştır. Dolayısıyla Hz. İsa'nın tebliÄŸ ettiÄŸi hakikatler anında kaydedilememiÅŸ, sonradan yazıları İncillere insan sözü karışmış ve böylece kitabın aslı tahrife uÄŸramıştır. 

Bugün kilisece kabul edilmiÅŸ dört resmi İncil vardır: Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleri. Bunların Havarilerden geldiÄŸi ve sahih olduÄŸu kabul edilir. Bunlardan ilk üçü -birtakım ayrılıklara raÄŸmen- ana mesele ve bölümlerinde birbirlerine yakındırlar. bunlar, "aynı bakış açısıyla yazılmış anlamında", "Sinoptik" İnciller adı verilir. Bu üç İncil, zaman bakımından dördüncü incilden öncedirler (Maurice Bucaıller, Kitab-ı Mukaddes Kur'an ve Bilim (trc. Suat Yıldırım), İzmir, 1981, s. 90 vd.; Ekrem SarıkçıoÄŸlu, BaÅŸlangıçtan Günümüze Dinler Tarihi İstanbul 1983, s. 206 207). 

Bu dört incilden Markos'un incilinin en eskileri olduÄŸu, Matta ve Luka incillerinin, hem bunun eski ÅŸeklinden, hem de kaybolan ve "o" denilen bir kaynaktan metinlerini aldıkları söylenmektedir. Bu incillerin dördüncüsü olan yuhanna incili ise, oldukça geç yazılmış mistik yönü ağır basan bir incildir (Schimmel a.g.e., s. 118; Bucaıller, a.g.e., s. 96). 

Dört incil ve yazarları ÅŸunlardır: 

Matta İncili; 28 babtır. Matta, Havarilerden biri olup, M. 70 yılında hristiyanlığı yaymak için yerleÅŸmiÅŸ olduÄŸu HabeÅŸistan'da ölmüÅŸtür. İncilde Hz. İsa'nın MesihliÄŸi üzerinde durur. 

Markos İncili: Markos, Havarilerin reisi olan Petrus'un talebesidir. Hristiyanlığı yaymak için yerleÅŸmiÅŸ olduÄŸu Mısırda M. 62 yılında ölmüÅŸtür. İncili 16 bab olup Hz. İsa'nın hayatından bahsetmektedir. 

Luka İncili: Doktor veya ressam olduÄŸu söylenen Luka, Pavlos'un talebesidir, Havari deÄŸildir. İncili M. 60 yıllarında yazmıştır. 24 babtır. İsa'nın hayatı ve tebliÄŸ ettiÄŸi ÅŸeylerden bahsetmektedir.

Yuhanna İncili: 24 bab olan bu incili yazanın Yuhanna'nın talebesi olduÄŸu sanılmaktadır. Bu İncil'de İsa'nın, Allah'ın oÄŸlu olduÄŸu tezi üzerinde ısrarla durulmaktadır. Aslında bugün elimizde bulunan İncil'de bu dört incilin dışında 23 incil daha olup toplam 27 incilden meydana gelmiÅŸtir. Halbuki Allah'ın Hz. İsa'ya indirmiÅŸ olduÄŸu İncil birdir (Ahmet Kahraman, Dinler tarihi, İst. 1968, s. 189). 

Bir ilim adamının tespitlerine göre bugünkü incillerin gayesi; Hz. İsa'nın sözlerini ve iÅŸlerini aktarmakla, onun yeryüzündeki risaletinin tamamlandığı sırada, insanlara bırakmak istediÄŸi talimatları onlara tanıtmak olmuÅŸtur. Talihsizlik İncil yazarlarının, bildirdikleri olayların görgü tanığı olmamalarından ileri gelir. Onlar, Hz. İsa'nın hayatı hakkında muhtelif Yahudi-Hristiyan cemaatlerinin, bugün kaybolmuÅŸ bulunan ve sözlü rivayetle nihai metinler arasında vasıta rolü oynamış olan, sözlü veya yazılı durumda korunan bilgilerin, o toplulukların sözcüleri tarafından anlatılmalarından baÅŸka bir ÅŸey deÄŸildir (Maurıce Bucaılle, a.g.e., s. 369). 

Kur'an-ı Kerim'de semavi kitaplardan ve İncil'den ÅŸöyle bahsedilmektedir: 

"Sana kitabı hak ile ve kendinden öncekini doÄŸrulayıcı olarak indirdi. Bundan önce de insanlara doÄŸru yolu göstermek için Tevrat ve İncil'i indirmiÅŸti. (DoÄŸruyu ve eÄŸriyi birbirinden) ayırdeden (kitaplar)ı da indirdi. Allah'ın ayetlerini inkar edenler için mutlaka çetin bir azap vardır. Allah daima üstündür ve öc alandır" (Âlu İmran, 3/34). 

"Allah demiÅŸtir ki: Ey Meryem oÄŸlu İsa, sana ve annene olan nimetimi hatırla! Hani seni Ruhu'l- Kudüs (Cebrail) ile desteklemiÅŸtim; beÅŸikte ve yetiÅŸkin iken insanlarla konuÅŸuyordun; sana kitab'ı, hikmet'i Tevrat'ı ve İncil'i öÄŸrettim. Benim iznimle çamurdan kuÅŸ ÅŸeklinde bir ÅŸey yaratıyor, içine üflüyordun, benim iznimle kuÅŸ oluyordu; anadan doÄŸma körü ve alacayı benim iznimle iyileÅŸtiriyordun; benim iznimle ölüleri (hayata) çıkarıyordun ve İsrailoÄŸullarını senden savmıştım; hani sen onlara açık deliller getirdiÄŸin zaman, içlerinden inkar edenler; bu açık bir büyüden baÅŸka bir ÅŸey deÄŸil demiÅŸti (el-Maide, 5/110). 

ncil, Hıristiyanlığın kutsal kitabı olan Kitab-ı Mukaddes'in, Yeni Ahit kısmının ilk dört bölümünün her birine verilen ad. Matta, Markos, Luka ve Yuhanna tarafından kaleme alınmış olan dört İncil, yazarlarının adıyla anılır. İncillerde, Hıristiyanlığa göre İsa'nın hayatı ve öÄŸretileri anlatılır.

Türkçeye Arapçadan geçen kelimenin aslı Yunanca "Ευαγγετλιον" (Evangelion) ÅŸeklindedir ve 'iyi haber, müjde' anlamına gelir.

İncil kelimesi gerçekte Yeni AntlaÅŸma'nın ilk dört kitabını (bölümünü) karşıladığı halde, bazen Yeni AntlaÅŸma'nın tamamı için de kullanıldığı olur. Bazen ise, hatalı olarak, Kitab-ı Mukaddes'in tümü yerine kullanılır. Yeni Ahit'in ilk dört kısmını oluÅŸturan kanonik İncil'ler: Matta, Markos, Luka ve Yuhanna İncilleridir.

İncil'ler Celile'li bir marangoz, öÄŸretmen ve ÅŸifa dağıtıcı olan İsa'nın hayatını özetle anlatırlar. İsa bir Yahudi olarak Roma İmparatorluÄŸu'nda dünyaya geldi (M.Ö. 8-M.Ö. 2). Hıristiyan ve İslami kaynaklara göre bir mucize eseri olarak Bakire Meryem'den babasız dünyaya geldi.

Yahudilerin yüzyıllardır beklediÄŸi Mesih olduÄŸunu ileri süren İsa, dini öÄŸretilerini yaydı ve geniÅŸ bir kitleyi peÅŸinden sürükledi. Bazı Yahudi din adamlarının teÅŸviki ve Roma'nın Yahudiye eyaletinin valisi Pontius Pilatus'un emri ile Kudüs'te çarmıha gerildi (M.S. 29-M.S.36). İslamiyet'e göre çarmıha gerilen kiÅŸi İsa deÄŸildir ve tanrı tarafından İsa gibi gösterilmiÅŸtir. Bununla birlikte az sayıda tarihçi ve araÅŸtırmacı İncil'ler ve Kur'an'da bahsi geçen ve tarihi dökümanlarda ismine rastlanılmayan İsa'nın mitolojik bir karakter olabileceÄŸini düÅŸünmektedir.

Hıristiyan kaynaklarına göre, İsa'nın çarmıhta öldüÄŸü ve üç gün sonra dirildiÄŸi inancı havarileri ve diÄŸer öÄŸrencileri arasında büyük etki yarattı. Havariler İsa'nın göÄŸe alınışından sonra bir süre Filistin'de kaldılar. Ancak hem Yahudi muhafazakarlar hem de Romalılar'dan gördükleri baskılar nedeniyle dünyanın deÄŸiÅŸik yerlerine göç etmek zorunda kaldılar. Bunun sonuçlarından biri de Hıristiyanlığın yayılması oldu. Havarilerden Petrus Roma'da, Bartalmay Ermenistan'da, Yehuda (Taday) ve Yurtsever Simun Pers topraklarında öldürülmüÅŸlerdir.

Hıristiyan kaynaklarının aktardığına göre, İsa'nın havarileri ve onların yakın çevresinde yer alan kiÅŸiler İsa'nın öÄŸretilerini anlatmayı sürdürdüler. ÖÄŸrencilerin önderi konumundaki Petrus Roma'da yaÅŸamaktaydı. Onun yakın çalışma arkadaşı Markos büyük olasılıkla Petrus'un anlattıklarını bir araya getirerek İsa'nın yaÅŸamını anlatan en eski İncil kitapçığını yazmıştır (M.S. 50-60 yılları). DiÄŸer İncil yazarları İsa'nın öÄŸrencisi Matta Levi ve Pavlus'un yakın çalışma arkadaşı doktor Luka, Markos'un yazdığı metni geliÅŸtirerek deÄŸiÅŸik alıcılara göndermek üzere İsa'nın yaÅŸam öyküsünden kesitleri yazmışlardır. Her iki kitapçığın da 70 yılları dolayında yazıldığı düÅŸünülmektedir. Yine İsa'nın öÄŸrencisi olan Yuhanna ise İncil'ini 85 yılından sonra kaleme almıştır. İncil'lerin yazım tarihleri ile hangi dilde yazıldığına dair güvenilir bir bilgi yoktur.

Yeni AntlaÅŸma 27 kitapçıktan oluÅŸmaktadır. İsa'nın yaÅŸamını anlatan ilk dört kitapçığa İncil denilmektedir. Sonraki kitapçıkların büyük bir bölümü ise İsa'nın öÄŸrencilerinin (elçilerinin) kiliselere yazdığı mektupları içerir.

Hıristiyanlıkça kabul edilen bu dört incile "kanonik İnciller" denir. Hıristiyanlığın kabul etmediÄŸi İnciller de mevcuttur, bunlara "apokrif İnciller" adı verilir.

<h2>Kanonik İnciller</h2>
<h3>Matta İncili</h3>
Matta İncili, İsa'nın oniki havarisinden biri olan, Roma vergi memuru Celile'li Matta tarafından yazıldığı kabul edilen incildir. Yeni Ahit'in ilk bölümünü meydana getirir. Kelime anlamı olarak Matta, İbranice "efendimizin (tanrımızın) hediyesi" anlamına gelmektedir. M.S. 52 - 68 yılları arasında, Kudüs düÅŸmeden önce yazıldığı tahmin edilmektedir.

Matta İncili, İsa'nın soyaÄŸacı ile baÅŸlar, hayatını ve dinî faaliyetlerini özetler. Havarilerin seçimini ve İsa'ya katılışlarını anlatır. Muhtemelen ilk olarak İbranice yazılmıştır. Markos İncili temel alınmıştır. DiÄŸer üç kanonik incilden çok daha fazla Eski Ahit referansı içermektedir. İsa'nın da mensubu olduÄŸu Yahudi toplumunu hedeflediÄŸi düÅŸünülmektedir. Yahudileri, Nasıra'lı İsa'nın yüzyıllardır bekledikleri Mesih (kurtarıcı) olduÄŸuna inandırmayı amaçlar. İsa'nın kral olduÄŸu belirtilir. Yahudilerin fizikî ve materyalist bir kurtarıcı ve krallık beklemelerinden ötürü Matta İncili'nde İsa'nın manevî krallığı vurgulanır.

<h3>Markos İncili</h3>
Markos İncili, Yeni Ahit'in ilk dört bölümünü oluÅŸturan kanonik incillerden ikincisidir. "Evanjelist Markos" olarak da bilinen Yuhanna Markos tarafından yazılmıştır. Markos, Barnabas'ın kuzeni ve İsa'nın havarisi Petrus'un (Simun) yakın arkadaşıdır. Markos'un incili Petrus'a dayanarak yazdığı kabul edilir. M.S. 60'lı yılların sonlarında veya 70'li yılların baÅŸlarında yazılmıştır. Matta ve Luka İncillerine kaynak teÅŸkil ettiÄŸi ve incillerin en eskisi olduÄŸuna inanılır. Vaftizci Yahya'dan İsa'nın göÄŸe yükseliÅŸine kadar olan kısmı anlatır. Kısa versiyonunda İsa'nın boÅŸ mezarına kadar olan kısmı anlatır.

Kelime olarak "nazik ve parlayan" anlamlarına gelen Markos İncili'nin Roma'da yazıldığına inanılır. DiÄŸer kanonik incillere kıyasla çok fazla Latince kelime içerir. İsa'nın gösterdiÄŸi mucizeler en fazla bu incilde örneklenir. Yahudi geleneklerinden, yaÅŸadıkları yerlerden, sikkelerinden ve Aramice deyimlerden bahsedilir. Bu yönleriyle Markos İncili'nin Romalılara hitaben yazıldığı düÅŸünülebilir. İsa'nın "Tanrı'nın OÄŸlu" ve "SeçilmiÅŸ KiÅŸi" olduÄŸu vurgulanır.

<h3>Luka İncili</h3>
Luka İncili, Vaftizci Yahya'nın doÄŸumundan İsa'nın göÄŸe yükseliÅŸine kadar olan yaklaşık 35 yılı kapsar. M.S. 60'lı yıllarda yazıldığı tahmin edilmektedir. Markos İncili'ni baz aldığı kabul edilir. Karakteristikleri, dönemin Yunanlılarına hitap ettiÄŸini düÅŸündürür. İncilin yazıldığı dönemlerde Romalılar askerlikte ustalaÅŸmış iken, Yunanlılar bilgelikleriyle meÅŸhurdurlar. Bu nedenle Luka İncili İsa'yı kusursuz bir insan ve tanrının bilgeliÄŸinin insan ÅŸekline bürünüÅŸü olarak resmeder. İsa'nın ibret verici kısa hikâyelerine geniÅŸ yer verir. İsa'nın Kutsal Ruh ile olan baÄŸlantısını anlatır. Kutsal Ruh'un doÄŸmuÅŸ ÅŸekli olduÄŸunu, Kutsal Ruh'un gücü sayesinde kilisesini kurduÄŸunu ve Kutsal Ruh'tan akan sözlerini, vaatlerini anlatır.

<h3>Yuhanna İncili</h3>
Yuhanna İncili, Yeni Ahit'in ilk dört bölümünü meydan getiren kanonik incillerden sonuncusudur. Kelime anlamı olarak "sevgili" veya "sevilen" demektir. Balıkçılık yaparak geçinen, "Evancelist Yuhanna" olarak da bilinen, havari Yuhanna tarafından yazılmıştır. M.S. 90'lı yıllarda yazıldığı tahmin edilmektedir. Vaftizci Yahya'nın (Yahya Peygamber) dini faaliyetlerinden, İsa'nın göÄŸe yükseliÅŸine kadar olan zaman aralığını kapsar.

Yuhanna İncili, İsa'nın kilisesinin oluÅŸumunu anlatır. Cennetteki krallığından insanlığa yol göstermeye devam edeceÄŸi vurgulanır. Bu anlamda, diÄŸer inciller gibi belirli bir kesimi deÄŸil, tüm insanlığı hedeflediÄŸi düÅŸünülebilir. "Dünya" kelimesi birçok yerde tekrarlanır. DiÄŸer incillerde vurgulanan İsa'nın insanî veya dünyevî faaliyetlerinden ziyade doktrinlerine geniÅŸ yer ayırır.

<h2>İncillerin mesajı</h2>
İncil'in mesajı İsa'nın kimliÄŸi ve eylemleridir. Hıristiyanlar için insanlığın temel sorunu günahtır. Günahkar insan kutsal tanrı ile iliÅŸki kuramaz. Günah insana ölüm getirir ve herkes bu ölümü hak etmektedir. Dünyada yaÅŸamış tek günahsız kiÅŸi olan İsa ise insanların günahlarını bağışlatan bir kurban olarak çarmıhta ölmüÅŸtür. Tanrı bu kurbanı kabul ederek, İsa'yı ölümden diriltmiÅŸtir. EÄŸer bir insan İsa'nın ölümü ve diriliÅŸine ve bu gerçeklerin onun yaÅŸamındaki etkilerine iman ederse (güvenirse) günahlarından ve sonuçlarından kurtulacaktır. İsa'nın ölümü günahları bağışlatan bir kurban (kefaret kurbanı) iÅŸlevi görmüÅŸtür. Bu nedenle Hıristiyanlar kurban kesmezler. Dört kanonik incilde sık sık İsa'nın Mesih olduÄŸu belirtilir.

<h2>İslamiyet açısından İncil</h2>
İslamiyet'te İncil'in Tanrının kelamı olduÄŸu ve İsa'ya Cebrail aracılığıyla geldiÄŸi kabul edilir. Hıristiyanlığın kutsal kitabının bir kısmını oluÅŸturan İncil'lerin, İsa'nın ölümünden sonra, iddia edildiÄŸine göre havariler veya onların arkadaÅŸları tarafından yazılmış olması müslümanların nazarında İncil'lerin doÄŸruluÄŸuna gölge düÅŸürür. Müslümanlara göre İncil, doÄŸrudan Tanrı sözü olarak İsa'ya vahyedilmiÅŸ, ancak kısa süre içinde tahrif edilmiÅŸ, ortaya sahte kitaplar çıkmıştır. Müslümanlar, bugünkü İncil kopyalarının İslam'a göre gerçek İncil'den bilgiler, hatta kısımlar içerebileceÄŸine inanır, bu nedenle İncil'e (ve Kitabı Mukaddes'in diÄŸer bölümlerine) saygı gösterirler.

 Kuran’ın İçeriÄŸi, Muhtevası

1. İtikad: BaÅŸta Allah’a (c.c) iman olmak üzere peygamberlere, meleklere, kitaplara, kaza kadere, ahirete has deÄŸerli konular ve de inançla ilgili çeÅŸitli meseleler, Kuran’ın kapsadığı konuların başında gelmektedir.

2. İbadetler: Kur’an’da Müslümanların yapmakla yükümlü oldukları namazoruçhaczekat ve benzeri ibadetlere dair ayetler bulunmaktadır.

3. Muamelat: Kur’an bir toplumun devamını saÄŸlayan toplum fertlerinin aralarındaki iliÅŸkileri düzenleyen bazı hükümleri kapsamaktadır. Kuran’da alışveriÅŸ, emanet, bağış, vasiyet, miras, aile hayatı, nikah boÅŸanma gibi kiÅŸiyi toplumu ilgilendiren konularla ilgili açıklamalar ve hükümler vardır.

4. Ukubat: Ä°slam toplumunun mutluluÄŸa eriÅŸebilmesi, fertlerinin, İslam’ın koymuÅŸ olduÄŸu kurallara uymasıyla mümkün olmaktadır. Toplumun düzenini bozan, insan haklarını yasakları çiÄŸneyen kiÅŸiler cezayı hak edeceklerinden, Kuran bunlarla alakalı hükümleri de içermektedir.

5. Ahlak: Kuran, kiÅŸilerin dünya ahiret mutluluÄŸunun saÄŸlamasına yardımcı olmak için ana babaya hürmet, insanlarla güzel geçinme, iyiliÄŸi emretme, kötülükten sakındırma, adalet, doÄŸruluk, alçak gönüllülük, merhamet, sevgi gibi ahlaki hükümleri de içermektedir.

6. Nasihat Tavsiyeler: AdemoÄŸlunun emir ve yasaklar konusunda duyarlı olmalarını, nefislerine düÅŸmemelerini, dünyayı ahirete tercih etmemelerini, dünyada imtihanda olduklarını hatırlatan, çeÅŸitli tehlikelerden koruyan nasihat tavsiyeler de Kuran’ın içerdiÄŸi konulardandır.

7. Vad ve Vaid: Allah’ın emirlerine boyun eÄŸip yasaklarından kaçınanların cennetle mükafatlandırılacaklarına, buyurduklarını yapmayıp yasaklarını çiÄŸneyenlerin ise cehennemle cezalandırılacaklarına dair Kuran’da pek çok ayet yer almaktadır.

8. İlmi Gerçekler: Kuran, insanlığa gerekli ilmi gerçeklerin tabiat kanunlarının ilham kaynağını içeren ayetleri de kapsamaktadır. Kuran, ilmi gerçeklerden pozitif bilim kitabı gibi bahsetmek yerine insanları, alemin yaratıcısının kudret ve de büyüklüÄŸünü tefekkür etmeye (düÅŸünmeye,) Allah’ın nimetlerini anarak Onu yüceltmeye teÅŸvik etmektedir.

9. Kıssalar: Kuran-ı Kerim önceki ümmetler ile, peygamberlerin hayatından da bahis etmektedir. Fakat bunları bir tarih kitabı gibi deÄŸil, insanların ibret alacakları bir dil ile anlatmaktadır.

10. Dualar: Ä°nsan yapacağı iÅŸlerde devamlı Allah’ın yardımına muhtaç olduÄŸu için Kuran’da çeÅŸitli dualar da yer almıştır.

HRİSTYANLARDA DUA

​

Göklerdeki Peder'imiz

Göklerdeki Pederimiz,
Adın yüceltilsin, 
Hükümdarlığın gelsin, 
Göklerde olduÄŸu gibi, 
Yeryüzünde de senin istediÄŸin olsun, 
Günlük ekmeÄŸimizi bugün de bize ver, 
Bize kötülük edenleri bağışladığımız gibi, 
Sen de bağışla suçlarımızı, 
Bizi günah iÅŸlemekten koru 
ve kötülükten kurtar. 
Çünkü hükümdarlık, kudret ve yücelik
ebediyen senindir. Amin.

HAVARİLERİN İMAN KANUNU

İnanırım :

Bir Allah'a her ÅŸeye gücü yeter Peder'e, 
gök ile yeryüzünü yaradana 
ve İsa Mesih'e, onun biricik OÄŸluna, 
bizim efendimize. 
Aziz Ruhtan ten alarak, 
bakire Meryem'den doÄŸduÄŸuna, 
Pontuslu Pilatus zamanında azap çektiÄŸine, 
Haça gerilerek ölüp gömüldüÄŸüne, 
Limbos'a indiÄŸine, 
üçüncü gün ölülerden dirildiÄŸine, 
göÄŸe çıktığına, gücü herÅŸeye yeter 
Peder Allah'ın sağında oturduÄŸuna, 
oradan gelip dirilerle ölüleri yargılayacağına, 
inanırım. 
Aziz Ruh'un varlığına, 
Kutsal Katolik Kiliseye,(*) 
Azizlerin birliÄŸine, 
günahların bağışlanmasına 
tenin dirilmesine 
ve sonsuz hayata. 
Amin.

Aziz Fransua Duası






Rab, beni kendi barışın için, alet olarak kullan. 
Nefret olan yerde, ben seveyim. 
Hakaret edildiÄŸinde, af edeyim. 
GeçimsizliÄŸin olduÄŸu yerde, aracılık yapayım. 
Yanılgı olan yerde, gerçeÄŸi söyliyeyim. 
Åžüphe olan yere ,inanç getireyim. 
UmutsuzluÄŸun olduÄŸu yerde, ümit vereyim. 
Karanlığın hakim olduÄŸu yerde, 
sevgi ateÅŸini yakayım. 
Ruhsal acıların olduÄŸu yere, sevinç getireyim. 
Beni teselli etmeselerde, ben teselli edeyim. 
Beni anlamasalarda, ben onları anlayayım. 
Beni sevmeselerde, ben onları seveyim. 
Çünkü, kim kendini verirse, karşılığını alır. 
Kendini unutan, çok ÅŸeyler kazanır. 
BaÅŸkasını afeden, afedilir, 
ve öldüÄŸünde, sonsuz hayata kavuÅŸur.

( Aziz Fransua )

Sabah Duası

SABAH DUASI

Uyandıktan sonra her kimse geçirdiÄŸi gece için Tanrı’ya teÅŸekkür ederken ve O’na bütün gününü, iÅŸini, sorumluluklarını, neÅŸelerini, acılarını sunarken gününü kutsallaÅŸtırmış olur. 
Tanrım, sana tapar ve bütün kalbimle seni severim. Beni yarattığın, inanç verdiÄŸin ve bütün gece beni koruduÄŸun için sana teÅŸekkür ederim. Bugün bütün yapacağım ÅŸeyler senin isteÄŸine göre olup yüceliÄŸini arttırsın. Beni günah iÅŸlemekten ve kötülüklerden koru. Lütfun benimle ve bütün sevdiklerimle olsun. Amin.




 

AKÅžAM DUASI

Tanrım, sana tapar ve bütün kalbimle seni severim. Beni yarattığın, inanç verdiÄŸin ve bütün gün beni koruduÄŸun için sana teÅŸekkür ederim. Beni istirahat ederken de bütün tehlikelerden koru ve kötü bir ÅŸey yaptımsa affet. Lütfun benimle ve bütün sevdikerimle olsun. Amin. 
 


 

TANRI’NIN MELEĞİNE

Gökyüzünde yaÅŸayan meleklerle yeryüzünde yaÅŸayan insanlar arasında esrarlı bir baÄŸlılık vardır. Tanrı meleklere insanları doÄŸru yola yöneltmelerini emretmiÅŸtir.

Ey Tanrı’nın MeleÄŸi, koruyuculuÄŸumuza atanmış olan sen, beni aydınlat, himaye et ve destekleyip yönelt. Amin.

 

YEMEKTEN ÖNCE DUA

Tüm evreni seven, göklerdeki kuÅŸlara yemini veren, doÄŸayı güzel bir ÅŸekilde giydiren Tanrım, bütün bu yarattığın ÅŸeyler için seni överiz. 
Bize verdiÄŸin bu yemekler için de seni över ve sana ÅŸükrederiz. Yeryüzündeki bütün kullarından gerekli yiyecekleri esirgeme. Amin

 

YEMEKTEN SONRA DUA

Tanrım, bize verdiÄŸin bütün yiyecekler için sana teÅŸekkür ederiz. Aramızda paylaÅŸtığımız bu ekmekle hem sana hem kardeÅŸlerimize ve tüm insanlara sevgi ile baÄŸlı olalım. Amin.

 

ÇALIÅžMADAN ÖNCE DUA

Her ÅŸeye kadir olan Tanrım, bütün gün kalplerimizi, vücutlarımızı, duygularımızı, eylemlerimizi, sözlerimizi iyice yönelt ve takdis et. 
VerdiÄŸin emirlere göre yaÅŸamamızı ve çalışmamızı saÄŸla, öyle ki ÅŸimdi sana layık olup ebedi hayatta da seninle birlikte yaÅŸayalım. Amin.

 

KUTSAL KİTAPLARI OKUMADAN ÖNCEKİ DUA

Tanrı’nın bize gönderdiÄŸi kutsal kitapları okurken O’nun sesini duyarız. Tanrım, senin kitaplarında en temiz, en berrak neÅŸeyi bulmamızı saÄŸla. Körlerin ve görenlerin ışığı, zayıfların ve kuvvetlilerin gücü olan Tanrım, benim de ruhuma eÄŸil. Ruhumun derinliklerinden sana yönelen çaÄŸrımı dinle. Yazdırdığın olaÄŸan üstü ÅŸeylerle dolu Kutsal kitaplarının hiç bir sayfasının amaçsız yazılmasını istemedin. Kutsal kitaplarında bulacağım gerçeklerle seni daha çok yücelteyim, seni öven sesini dinliyeyim ve seni kana kana içeyim. 
GöÄŸü ve yeri yarattığın günden, seninle birlikte göklerdeki ÅŸehrinde yaÅŸayacağım ebediyete kadar mucize ve harikalarını derin düÅŸüneyim. ( Aziz Agustinus)

TEVRAT

Tevrat nedir? Tevrat ne zaman ve niçin indirilmiÅŸtir? Tevrat kitabının özellikleri, Tevrat hakkında bilgi.

Tevrat; Yahudilerin kutsal kitabıdır. Musa Peygamber‘e indirilmiÅŸtir. İbranicede bu kitaba, yasa ve ÅŸeriat anlamına gelen Tora denir. Latincede ise, beÅŸ kitaptan oluÅŸtuÄŸu için Pentaleuchus adı verilir. Tevrat, Kuran‘da, Mekke’de inen ayetlerde anılır. Bu ayetlerde, Tevrat’ın insanlar için bir kurtuluÅŸ ve nur olduÄŸu bildirilir. İbrahim ve Yakup peygamberlerden sonraki zamanlarda Beni İsrail için indirildiÄŸi dile getirilir. Ayrıca, bu kitapta, Allah’ın buyrukları aldığı anlatılır. Bu arada, Tevrat’ta, Hz. Muhammed‘in geleceÄŸi de müjdelendiÄŸi, hatta bundan dolayı, İsrailoÄŸullarının bunu kabullenemedikleri için Tevrat’ın buyruklarıyla ibadet etmekten kaçındıkları anlatılır.

Ahd-i Atik olarak da adlandırılan Tevrat, Yahudiler tarafından kutsal sayılır. Tevrat’ı oluÅŸturan bölümler: Tekvin, Çıkış, Levliler, Sayılar ve Tesniye’dir. Tekvin bölümünde, evrenin yaratılışı, Nuh Tufanı, İbrahim, İsmail, Yakup ve Yusuf peygamberlerle onların öyküleri anlatılır. Çıkış kitabında ise, Musa Peygamber‘in yaÅŸamı ve Beni İsrail’in Mısır’dan çıkarılışı ele alınır. Levliler bölümünde de, tapınma ve temizlik kuralları, din adamları ve onların statüsü, görevleriyle birlikte, İsrailoÄŸullarının Mısır’dan çıkıp Kızıldeniz’i geçerek çöle geldikleri sıradaki yaÅŸamları anlatılır. Sayılar bölümünde ise, dinsel günler, nüfus belirlenmesi, dinsel kuralların deÄŸeri ve uyulacak ilkelerden söz edilir. Son bölüm olan Tesniye’de de, daha önce belirtilen kurallar yinelerek, İsrailoÄŸullarının başından geçenler sıralanır. Musa Peygamber‘in yaÅŸamı anlatıldıktan sonra, onun ölümü ve gömülmesi en son olarak iÅŸlenir. Tevrat, evrenin yaratılmasından Musa Peygamber dönemine kadar geçen olayların anlatıldığı bir kutsal kitaptır. Bugün Yahudilerin elinde bulunan Tevrat, Tanrı’nın Musa Peygamber‘e gönderildiÄŸi biçimiyle korunmuÅŸ bir kitap deÄŸildir. Binlerce yıllık zamanı içinde, Tevrat’ın aslı kaybolmuÅŸ ve Yahudi din adamları tarafından İncil gibi, yeniden yazılmış, çeÅŸitli düzeltilere uÄŸramıştır.

ZEBUR

 

Zebur Hangi dine aittir ve Zebur hangi peygambere indirilmiÅŸtir? Ä°nsanlığa indirilmiÅŸ olan ve dört büyük kitaptan biri olan Zebur kelimesi anlam itibari ile “parça, yazılı ÅŸey ve kitap” gibi anlamlara gelmektedir. Yüce Mevla’mız tarafından Hazreti Davud (a.s) gönderilmiÅŸtir. Yüce Allah’u Teala ayeti kerimede ÅŸöyle buyurmuÅŸtur: “Rabbin göklerde ve yerde olanları en iyi bilendir. And olsun ki; biz Peygamberlerin kimini kiminden üstün kıldık. Davud’a da Zebur verdik.”(İsra Suresi, 17/55)

Bu ayeti kerimeden de anlaşıldığı üzere Zebur kitabının Hazreti Davud (a.s.) indirildiÄŸi açık bir ÅŸekilde biz insanlığa bildirilmektedir. Bu hakikati destekleyici olarak da Hazreti Peygamber Efendimiz bir hadis i ÅŸerifinde, Zebur adlı kutsal kitabın ehli kitaba indirildiÄŸini ve onlar tarafından okunduÄŸunu haber vermiÅŸtir. (Buhari, Teyemmüm, 6)

Yüce Mevla’mız tarafından Hazreti Davud aracılığı ile İsrail oÄŸullarına doÄŸru yolu göstermek için nazil olan Zebur kitabının gerçek aslı İbranice lisanında yer almaktadır. Eski kaynaklar da belirtildiÄŸi üzere Zebur’da yer alan kutsal metin manzum ÅŸeklindedir. Zebur’un içeriÄŸinde genellikle Hazreti Davud’un yüce Allah’u tealaya yakarışları bulunmaktadır. Yahudi kavminin, “Tevrat kitabından sonra kitap gelmeyecektir” yolundaki düÅŸüncelerinin Zebur’un Hazreti Davud’a gelmesiyle yanlış olduÄŸu anlaşılmıştır.(Elmalılı, Hak Dini Kur’an Dili, İstanbul 1938, IV, 3081). Buradan da anladığımız üzere Zebur kitabı dört kutsal kitaptan biri olan Tevrat’tan sonra indirilmiÅŸtir.

Zebur Hakkında ve Zebur’a İman

Åžüphe yok ki kutsal kitaplardan biri olan Zebur Yüce Allah (c.c) tarafından yeryüzüne ve insanlığa indirilmiÅŸ kutsal bir kitaptır. Bu açıdan, Allah’tan (c.c) Hazreti Davud’a indirildiÄŸi ÅŸekliyle Zebur’a inanmak, İslam dinine imanın gereklerinden biridir. Günümüzde Zebur’un bahsettiÄŸimiz orijinal metni mevcut bulunmaktadır. Bu günde yer alan Kitabı Mukaddes içerisinde, Ahdi Atik bölümünde Mezmurlar adı altında yer alan kitap, ne yazık ki insanlar tarafından birçok müdahaleye uÄŸrayarak bozulmuÅŸtur. Kutsal Kitap Zebur Hıristiyanlık inancının yayılması sonrasın da Latince diline çevrilmiÅŸtir. Günümüz de Yahudiler ve Hıristiyanlar yapmakta oldukları ayinlerde Zebur’u okumaktadırlar. Bilhassa Hıristiyanlar ayinlerinde Zebur’dan seçilmiÅŸ bölümler okumayı ihmal etmemektedirler.

Zebur hangi dine mensuptur konusunda tam bir bilgi olmamakla birlikte hem Hıristiyanlar, hem de Yahudiler arsında önem görmüÅŸtür. Günümüzde ise Zebur’da yer alan mevcut bilgiler hakkında bir Müslümanın olması gereken tutumunu ÅŸöyle ifade edebiliriz. EÄŸer duyduÄŸumuz veya Zebur da yer alan bilgiler, Kuran ve sahih hadislerdeki bilgilere uyuyor ise kabul edilmeli, aksi halde uymuyor ise reddedilmelidir. Ayeti kerimelerde ve hadislerde bu bilgilerin hiç bahsi geçmiyor ise ve İslam dinini temel prensiplerine ters düÅŸmüyor ise Hazreti Peygamber (s.a.v.) ÅŸu hadisinde ki tavsiyesi doÄŸrultusunda hareket edilmelidir:

“Ehl-i Kitabı tasdik de etmeyin, tekzip de (yalanlamayın). “Biz Allah’a ve bize indirilenlere iman ettik” deyin.” (Buhârî, Tefsîr, 13)

Zebur Hakkında Sorular

Soru: Zebur hangi topluluÄŸa indirildi bu konuda bilgi verir misiniz?

Cevap: DeÄŸerli ziyaretçimiz, Zebur İsrailoÄŸularına indirilmiÅŸtir.

Soru: Zebur hangi dini temsil eder yani Müslüman, Hristiyan gibi o dinin ismi var mı?

Cevap: DeÄŸerli ziyaretçimiz, İbrani dilinde olan  Zebur manzum ÅŸekildedir ve dört ilahi kitaptan biridir. Tevrat’tan sonra gönderilmiÅŸtir ve vaaz, nasihatlar ile Tevrat’ı kuvvetlendirmiÅŸtir. Dolayısı ile Zebur daha çok o günkü Tevrat’ı  açıklayan onunla amel etmeye çağıran bir ilahi kitaptır. Özetle, Zebur hangi dine inmiÅŸtir sorusuna günümüzde Yahudi dini olarak adlandırılan dini temsil etmektedir demek mümkündür.

TuÄŸçe EÄŸritaÅŸ

  • w-facebook
  • Twitter Clean
bottom of page